Afganistan’da ‘Son Yahudisi’nin Tahliyesinde Rol Alan Haham Chitrik: Türkiye Çok Sayıda İnsanı Kurtardı

Müslüman ülkelerdeki Yahudi toplulukları ve hahamları desteklemek için faaliyet gösteren İslam Ülkelerindeki Hahamlar Birliği (ARIS) Yönetim Kurulu Başkanı Haham Mendy Chitrik, Türkiye’nin vize vermesi üzerine 17 Ekim’de Dışişleri Bakanlığı yardımıyla Afganistan’dan İstanbul’a getirilen Zebulun Simantov’un tahliyesinde aktif rol aldı.

Afganistan’daki son Yahudi Simantov, Türkiye’nin vize vermesiyle İstanbul’a geldi

İsrail’de doğan ancak 2003 yılından bu yana Türkiye’de yaşayan ve akıcı şekilde Türkçe konuşan 44 yaşındaki haham Chitrik, Kazakistan, Azerbaycan, Nijerya ve Kosova dahil nüfusunun önemli kısmı Müslüman olan 14 ülkede 45 hahamı bir araya getiren ARIS’in yönetim kurulu başkanlığına iki yıl önce seçildi.

Chitrik, hem Simantov’un tahliye sürecini hem de Türkiye’de yaptığı seyahatleri, AA muhabirine anlattı.

“Çeşitli bölgelerde tecrit edilmiş Yahudilere yardım etmeye çalışıyoruz” diyen ve ARIS’in faaliyetlerinden bahseden Chitrik, Müslüman ülkelerde etkin bir örgüt olarak Afganistan, Lübnan veya Libya’daki bir Yahudiye yardım etmenin, New York veya Brüksel’den yardım göndermekten çok daha kolay olduğunu söyledi.

ARIS olarak 62 yaşındaki Simantov’un ihtiyaçlarını karşılamaya çalıştıklarını belirten Chitrik, Taliban’ın ağustosta Kabil’in kontrolünü ele almasından sonra Simantov için endişelendiklerini ve çaba harcadıklarını aktardı.

“Türkiye, zor durumdaki insanları kurtarıyor”

Chitrik, Afganistan’ın geçmişte büyük bir Yahudi cemaatine ev sahipliği yaptığına işaret etti.

Haham Chitrik, başkent Kabil’e taşınmadan önce doğduğu İran sınırındaki Herat eyaletinde yaşayan Simantov’un, Taliban’ın yönetime geçmesinin ardından başta Afganistan’da kalmak istediğini, ancak “işler değişince biraz strese girdiğini, uçuşların durduğunu söyleyerek endişelendiğini ve tahliye edilmek istediğini” anlattı.

Chitrik, Simantov’un, Türkiye’den transit vize almasına yardım etmek için harekete geçtiklerini ve şu anda nihai varış noktasına gitmeyi beklediğini kaydetti.

Türkiye’nin geçmişten bu yana zor durumdaki çok sayıda insanı, “1350’de Macaristan Yahudilerinden 1492’de İspanya Yahudilerine, 1930’larda Almanya’dan kovulan profesörlere kadar daha nicelerini” kurtardığını aktaran Chitrik, büyükannesinin de 1936’da Sovyetler’den kaçarken Türkiye’den geçtiğini sözlerine ekledi.

Zoom üzerinden boşanma

Haham Chitrik, Simantov’un bazı iş ilişkilerinin bulunduğu ABD’ye gitmek istediğini düşündüğünü dile getirerek, “Türkiye onun hayatını kurtardı, bu yüzden çok mutluyum ve gururluyum.” dedi.

Simantov’un yıllarca yaşadığı Kabil ile bir bağı olduğunu vurgulayan Chitrik, “Arkadaşlarını, çevresindeki insanları ve evini özlüyor. Kabil’de yalnız bir Yahudi olmak kolay değil.” diye konuştu.

Haham Mendy Chitrik, Simantov’un, karısının hayatını kurtarmak için 20 yıllık evliliğini Zoom üzerinden bitirdiğini de belirtti.

Anadolu’ya yaptığı geziler

Chitrik, özellikle Türkiye’nin Yahudi mirasıyla deneyimini sosyal medyada paylaşmaya başlamasından bu yana Twitter’da 6 bin 100’den fazla takipçisi olduğunu aktardı.

Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle Türkiye’yi uçak yerine kara yoluyla gezmeye karar verdiğini belirten Chitrik, yanına 8 oğlundan biri olan Eli’yi aldığını kaydetti. Chitrik, “Geçen yıl Türkiye’nin dört bir yanında yaklaşık 7 bin kilometre yol kat ettik. Birçok eski sinagogu ziyaret ettik.” bilgisini paylaştı.

Bu yıl da diğer oğlu Chaim ile ikinci bir tura çıktıklarını, yaklaşık 8 bin 500 kilometre yol kat ettiklerini kaydeden Chitrik, bunu Twitter’da paylaşmaya karar verdiğini dile getirdi.

Chitrik, “Türkiye’de görülmesi gereken harika yerler var. Bunları paylaşmaya başladığımda, insanların sadece manzaraları değil manzaraların arkasında ne olduğunu bilmek istediklerini gördüm.” değerlendirmesinde bulundu.

Anadolu genelinde duygusal anlar

Chitrik’e göre, Anadolu’ya yaptığı gezinin birçok duygusal yönü bulunuyor. Bugün Kilis nüfusunun yüzde 75’inin Suriyeli mülteciler, yüzde 25’inin Türk vatandaşlarından oluştuğunu dile getiren Chitrik, şehrin, 1960’lara kadar önemli sayıda Yahudiye ev sahipliği yaptığını belirterek, “Yakın zamanda, iki yıl önce Türk hükümeti Kilis’in eski sinagogunu yeniledi, ancak bunu kimse bilmiyor.” sözlerini sarf etti.

Tüm gününü Türk imamlarla geçirdiği Manisa’dan da bahseden Chitrik, “Bütün gün etrafta dolaşıp mezarlıkları, sinagogları ve benzeri şeyleri arayan bir imam ve bir haham hayal edin. Hepimiz bu insan mozaiğinin birer parçasıyız.” diye konuştu.

Chitrik’in seyahatinin bir başka önemli noktası da Şanlıurfa ilinde yer alan, Yaratılış Kitabı’nda bahsi geçen Harran’dı.

“Yer benimle konuşuyor gibi hissettim” diyen Chitrik, “Harran’da olmak benim için çok ama çok duygusaldı. Yahudilerin, Müslümanların, Hristiyanların, hepimizin geldiği yer orası.” ifadesini kullandı.

Diyarbakır’ın Çermik ilçesinde bulunduğunu ve koşer ekmeği pişirmek için bir fırında ateş yakmak istediğini de anlatan Chitrik, “Türkiye çok güzel bir yer. Ancak dünyanın, Türkiye’nin kapsayıcılık ruhunu bilmesini sağlamalıyız.” görüşünü dile getirdi.

Chitrik, “Gerçek şu ki buradayım ve herkes gibiyim… Yahudiliğimizi sonuna kadar yaşıyorum. Bu, söylenmesi gereken bir şey.” dedi.

Türkiye’de yolda herhangi bir ayrımcılıkla karşılaşıp karşılaşmadığına ilişkin soruya ise Chitrik, “Kesinlikle hayır.” yanıtını verdi.