A’dan Z’ye Fransa’da Sosyal Yardımlar

Fransa’da son verilere göre 2018 yılında ödenen sosyal yardımlar 741 milyar avro olarak gerçekleşti. Bu miktar, Fransa’nın Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın (GSYİH) üçte birinden fazlasına (%31,5%) tekabül ediyor. Avrupa ülkelerinin genel ortalaması ise %27,1 olarak kaydedildi.

Ülkede 2018’de ödenen sosyal yardımlar bir önceki yıla nazaran %1,8 kadar artış gösterdi. Öte yandan Fransa’da emeklilik yaşının ertelenmesine rağmen 2018 yılında yaşlılıkla alakalı yapılan yardımların oranında %2,8’lik bir artış kaydedildi. Sağlık alanında da %2,4’lük bir artış gözlemlenirken, aile yardımlarında sadece %0,3’lük bir yükselme sağlandı. Buna karşın konut yardımlarında %7,2’lik eksilme kaydedildi. 2016 verilerine göre sosyal yardımlar sayesinde Fransa’daki fakirlik oranı %22’den %14’e inmiş durumda.

Fransa’da her yıl birkaç milyar avro sosyal yardım parası, bu hakka sahip kimselerce talep edilmiyor. Hatta sosyal yardım hakkı bulunduğu halde faydalanmayanların sayısı, sahte bilgilerle sosyal yardım dolandırıcılığı yapanlardan daha yüksek. Bu durum özellikle bilgi eksikliği, fakir olarak etiketlenme endişesi ve yardım alma süreciyle alakalı idari zorluklar ile açıklanabilir. Fransız hükûmeti, kişilerin yardım alma hakkı olup olmadığını ölçen bir simülatörden oluşan web sitesini (https://mes-aides.gouv.fr/) vatandaşların hizmetine sunuyor.

Genel Sosyal Yardımlara Hak Kazanma Koşulları

Fransız vatandaşlığına veya geçerli bir oturma iznine sahip olmak, talep edilen yardımın verilmesi için belirli eşiğin altında sınırlı kaynaklara sahip olmak, engellilikle ilgili sosyal yardım talebi için tıbbi sertifikaya sahip olmak, talebin yapıldığı bölgede ikamet etmek.

Sosyal Yardım Çeşitleri

Fransız ulusal dayanışma sisteminde önemli yer edinen ödenekler ve sosyal yardımlar, çeşitli güvencesizlik biçimleriyle mücadele etmek amacıyla bireylere, özellikle mütevazı koşullarda yaşayanlara ek kaynaklar sağlamayı amaçlamaktadır.

Düşük gelirli veya hiç geliri olmayanlar için yapılan yardımları aile yardımı, konut yardımı, sağlık yardımı ve diğer yardımlar şeklinde kategorilere ayırabiliriz:

Aile Yardımı

Aile yardımlarını devlete bağlı olan Aile Yardım Fonu (CAF) adlı kurum sağlıyor ve doğum primi, doğum sonrası yardımlar, çocuk yardımı gibi hizmetleri kapsıyor. Çocuk yardımı ikinci çocuktan itibaren yapılıyor. 2015’ten önce çocuk adedine göre yardım yapılırken, 2015’ten itibaren bu yardımlar ailenin gelirine göre hesaplanmaya başlandı. Yıllık 68 217 avrodan az kazanan iki çocuklu ailelere yapılan yardım miktarı yaklaşık aylık 131 avro civarında. Bu rakam çocuk sayısına göre artış gösteriyor. Çocuklar 20 yaşına gelene kadar yardımdan faydalanabiliyor.

Kişisel Konut Yardımı (APL)

Kişiye kira yardımı veya alınan evin kredisini ödeme yardımı şeklinde uygulanıyor. Yaşanan yerin ana ikamet adresi olması ve Fransa’da bulunması koşuluyla kiralık dairelerde veya yurtlarda (örneğin öğrenci yurdu) yaşayanlar bu yardımdan yararlanabiliyor. Bu yardım miktarı konutta yaşayan kişi veya kişilerin gelirlerine göre hesaplanmakta. Yardım miktarı kişi sayısı, gelir oranı ve Fransa’da bulundukları konuma göre 241 avrodan 403 avroya hatta birden fazla çocuklu aileler için daha yüksek rakamlara ulaşabiliyor.

Öte yandan konut yardım miktarının hesaplanmasında yaşanan son değişiklik, 31 Aralık 2019 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan kararnameyle yaşandı. Bu değişikliğin uygulanma tarihi 2020 Ocak ayı diye düşünülürken sistemin yerleşmesi için Nisan 2020 tarihine erteleme yapıldı.

Kararnameye göre yardım miktarı hesaplanırken iki yıl öncesinin değil son 12 ayın geliri dikkate alınacak. Yani her 3 ayda bir, kişinin önceki 12 ayın gelirleri hesaplanarak yardım yapılacak. Kaynaktan alınan vergi sistemi (prélèvement à la source) sayesinde Aile Yardım Fonu (CAF) kişilerin güncel verilerine ulaşabilecek. Bu işleyiş, faydalananların durumuna ve kaynaklarına göre ödenecek yardım miktarının daha adil bir şekilde belirlenmesini sağlayacak.

Sağlık Yardımı

Sağlık alanında birçok yardımdan faydalanmak mümkün. Evrensel Hastalık Sigortası (PUMA – Protection Universelle MAladie) ücretsiz olarak genel sağlık sigortası sağlamaktadır. Buna ek olarak özel sağlık sigortası için iki seçenek oluşuyor. Kişi ya bulunan Özel Sağlık Sigortası (Mutuelle) için yardım alarak genel sigortanın tamamlanmasını sağlıyor. Veya Mutuelle’den yararlanamayıp doğrudan ek sigorta yardımı alıp özel sağlık sigortasının bir yıl boyunca %100 ödenmesini sağlayan Ek Evrensel Sağlık Sigortası (CMU-C – Couverture Maladie Universelle Complémentaire) yaptırabiliyor. Bu sağlık yardımlarından faydalanmak için istisnai durumlar hariç en az 3 aydan beri Fransa’da yaşıyor olmak yeterli.

Engelli yetişkinler için (AHH – Allocation Adultes Handicapés) aylık 900 avro, engelli ve 20 yaşın altındaki bireyler için (AEEH ou allocation d’éducation de l’enfant handicapé) 132 avro yardım sağlanıyor.

Diğer

65 yaşı geçgin ve yıllık 10 418 avro’dan fazla geliri olmayanlar için Yaşlılar için Yardım Ödeneği (Allocation de Solidarité aux Personnes Âgées) bulunuyor. Bu ödeneğe hak kazanan yalnız yaşayan yaşlı bireyler yıllık 2418 avro, yaşlı çiftler ise kişi başı daha az miktarda olacak şekilde yardım alabiliyor.

Fransa’da tatil ve ulaşım için birçok yardım çeşidi bulunmaktadır. Tatil için yaş ve tatil yerlerine göre yardım türleri farklılık gösteriyor. 18-25 yaş arası yetişkinler için 150 avro’ya kadar destek sağlanması, tatil bursu, tatil biletleri veya CAF’la anlaşmalı tatil yerlerine gitme olanağı gibi tatil yardımlarından söz etmek mümkün.

Ulaşım konusunda ise birçok alanda yardım alınabiliyor. İşsiz veya dar gelirliler için 1200 avroya kadar ehliyet sınavı masraflarının karşılanması, yeni işe başlayan ve evinden uzak bir bölgede çalışan dar gelirliler için yol masraflarına yardım, iş dolayısıyla evini taşıyanlar için ise 1500 avroya kadar yardım sağlanması gibi çok sayıda yardım bulunuyor.