Sadaka ve Sadakanın Hikmeti

“Sadaka veren erkeklere ve sadaka veren kadınlara ve Allah’a güzel bir borç verenlere, verdikleri kat kat artırılır ve onlara şerefli bir mükâfat vardır.” (Hadîd suresi, 57:18).

İslam, iyiliği merkeze alan ve bu çerçevedeki her bir söz ve eylemi sadaka değerinde görmüş, bunu da teşvik etmek bir tarafa mü’minlere vazife kılmıştır. Hz. Peygamber şöyle buyurur: “Güneşin doğduğu her gün, insanların her bir eklemi için bir sadaka vermesi gerekir (insanda 360 eklem vardır). Mesela iki kişinin arasını düzeltmen bir sadakadır. Aracına binmek isteyene yardım ederek bindirmen yahut eşyasını araca yüklemen bir sadakadır. Güzel söz bir sadakadır. Namaza giderken attığın her adım bir sadakadır. Yoldan eziyet verici şeyleri kaldırman bir sadakadır.” (Buhârî, “Cihâd”, 72, 128).

Sadakanın, paylaşmanın insan üzerinde önemli etkileri vardır. En önemlisi iyilik görenin iyilik edene karşı sevgi oluşturmasıdır. “İyiliğin karşılığı iyilikten başka bir şey değil midir?” (Rahman suresi, 55:60) ayeti bunu anlatırken kaynaklarda geçen “insan iyiliğin kölesidir” sözü bu gerçekliğin tecrübeye dayalı ifadesidir.

Mali paylaşımın en güzel örneklerinden birisi olan hediye, hadîs-i şerifteki ifadesiyle sevgiye vesile olduğu gibi kalplerdeki kini de gideren bir güce sahiptir (Muvatta’, “Husnü’l-huluk”, 16). Bedir Gazvesi sonrası gelen ayetlerde esirlerin ihtiyaçlarının esir alana ait olduğu bildirilmiş (İnsan suresi, 76:8-9), Müslümanlar yiyeceklerini esirlere vererek kendileri aç kalmışlar bu iyilik sebebiyle Müslüman olanlar olmuştu. 

Ebû Hüreyre’den rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber cimri ile cömerdi karşılaştırarak onları üzerinde demirden zırh bulunan iki adama benzetmiştir. Buna göre cömert, bir sadaka vermek istediğinde cübbesi genişler, rahatlar, huzura kavuşur; cimri ise bir sadaka vermek istediğinde cübbesi büzülür ve cimrileştikçe onu sıkarak tam bir eziyete dönüşür (Müslim, “Zekât”, 76-77). Modern araştırmalarda başkasına yardım edenin beyninde mutluluk hormonunun salgılandığı tespit edilmiştir. 

Sadaka olarak yapılan mali yardımlar, Allah’ın hoşnutluğunu kazandırır, mutluluğu arttırır (Buhârî, “Zekât”, 27; Müslim, “Zekât”, 76, 77), insanların gönlüne girmeyi sağlar, onların kalplerindeki kin ve düşmanlığı temizler, peşinden iyilikler bırakır. Günümüz araştırmalarında sadaka ve paylaşımların stres, depresyon vb. psikolojik rahatsızlıklara, ruhi bunalımlara karşı önleyici ve iyileştirici rol oynadığı, güven ortamını pekiştirdiği, iyilikseverlerin daha uzun yaşadığı tespit edilmiştir.

Doğrusunu en iyi Allah bilir.