Öşür ve Zekât Arasındaki Farklar

Zekât da, Müslümanlara ait tarım ürünlerinden alınan öşür de farzdır. Aralarında bazı farklılıklar söz konusudur.

Öşür, tarım ürünlerinden verilen 10’da bir oranındaki zekâttır. Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle buyurulmuştur: “Ey inananlar! Kazandıklarınızın temizlerinden ve size yerden çıkardıklarımızdan sarfedin.”¹  ayetinde bildirilen “Yerden çıkardığımız şeylerden” maksat, tarım ürünleri ve öşürdür.²  “Çardaklı ve çardaksız bağları inşa eden Allah’tır. Tadları çeşitli ekin ve hurmaları, zeytin ve narı birbirine benzer ve benzemez şekilde yaratan O’dur. Ürün verdiği zaman ürününden yiyin, devşirildiği ve biçildiği gün hakkını verin, israf etmeyin, çünkü Allah müsrifleri sevmez.”³  Bu ayette geçen “hak”tan maksat ise tarım ürünlerinden verilmesi gereken öşürün (onda bir) veya öşrü’l öşürün (yirmide bir) verilmesinin farz olmasıdır.

Ziraat ürünlerinin zekâtını Peygamberimiz (a.s.) şöyle belirlemiştir: “Yağmur ve nehir sularıyla sulanan toprak mahsullerinde onda bir, kova ile sulananlarda ise yirmide bir öşür gerekir.”⁴   

Öşürün farziyetinde aranan şartlar zekâtın farz oluşundaki şartların aynısıdır. Yani öşür mükellefinin önce Müslüman olması gerekir. Farklı olarak mümeyyiz olsun olmasın çocukların mallarında da öşür vardır. Çünkü öşür arazi üzerinde olan bir hakktır.⁵

Araziden çıkan ürün az olsun çok olsun öşür verilmesi gerekir. Arazi yağmur veya nehir suları ile sulanmışsa onda bir; dolap, su motoru, baraj ve benzeri teknik vasıtalarla sulanıyorsa yirmide bir zekât verilir.

Öşür, yapılan hasadın tamamından verilir. Ekme, biçme, sulama vs. masraflar düşülmez. Öşür mükellefinin diğer borçları veya aslî ihtiyaçları nazar-ı dikkate alınmaz. Çünkü yapılan masraflar bir bakıma yirmide bir oranıyla ödenmiş olmaktadır.

Bir yılda kaç öşür verilir?

Bir araziden yıl içinde kaç defa mahsul alınırsa o kadar öşür verilmesi gerekir. Dolayısıyla kendisine zekât farz olan mallardaki yıllanma şartı aranmaz.⁶

Zekât da öşür de farzdır. Aralarında metinde de ifade edilen birkaç tane farklılık söz konusudur. Onun dışında aralarında büyük farklılıklar yoktur.

1. Bakara suresi, 2:267.
2. İmam Serahsi, Mebsut, 3/2.
3. En’am suresi, 6:141.
4. Buâarî, Sahih, 5/335, H. No: 1388.
5. İmam Serahsî, Mebsut, III/4;
6. Kemal b. Hümam, Fethu’l Kadir, II/8-9; Fetava el-Hindiyye, 1/187.